Begin deze week publiceerde het Financieel Dagblad (FD) een artikel met als kop: ‘Banken verliezen miljarden op leningen aan private equity voor overnames‘. Op dit moment speelt er in de recreatiesector een grote overname van Landal (Platinum Equity) door Roompot (investeringsmaatschappij KKR).
financiering
Bovengemiddeld grote financiële problemen voor sectoren horeca en cultuur, sport & recreatie
Uit een peiling door de Kamer van Koophandel (KvK) blijkt dat 14% van de bedrijven er na de coronacrisis slecht voor staat. Deze bedrijven geven zichzelf een rapportcijfer 5 of lager. In de sectoren ‘horeca’ (45%) en de sector ‘cultuur, sport &recreatie’ (22%) is de situatie zelfs nog alarmerender.
Provincie Brabant verstrekt lening van € 20 miljoen voor uitbreiding Safari Resort Beekse Bergen
De provincie Noord-Brabant verstrekt een geldlening van € 20 miljoen aan Libéma. Deze lening uit de immunisatieportefeuille wordt gebruikt voor uitbreiding (fase 2) van Safari Resort Beekse Bergen.
Beekse Bergen beschikt over twee vakantieparken: het Safari Resort en Vakantiepark Beekse Bergen. Op het Vakantiepark Beekse Bergen zijn ook werkzaamheden in volle gang om daar vernieuwing door te voeren.
redactie Pretwerk.nl
Via een opslag van 0,5% boven op de marktconforme rente op deze lening voedt Libéma het Leisure Ontwikkel Fonds (LOF). Doel van dit fonds is het versterken van bezoekbaar vrijetijdsaanbod in Brabant, door het verstrekken van geldleningen voor innovatieve leisure-initiatieven. “We willen Brabant voor zoveel mogelijk mensen een leuke en fijne plek laten zijn. Om te wonen, werken en bezoeken. Een sterke Brabantse toeristisch-recreatieve sector is daarvoor belangrijk”, aldus gedeputeerde Stijn Smeulders van onder meer Deelnemingen, Ontwikkelbedrijf en Cultuur, Sport, Vrije tijd en Erfgoed. “Daarom vind ik het mooi dat wij Libéma middels deze financiering kunnen ondersteunen in de realisatie van de volgende fase van het Safari Resort Beekse Bergen. Hiermee slaan we twee vliegen in een klap: we helpen een voor Brabant zeer belangrijke toeristische trekker én we vergroten het vermogen van het LOF, van waaruit andere innovatieve leisure-initiatieven in de provincie kunnen worden ondersteund.”
Sector verstevigen
Dirk Lips, directeur en oprichter van Libéma, is heel blij met de marktconforme lening van de provincie. “Libéma is een onderneming met diepe wortels in Noord-Brabant en we willen graag alles doen om de toeristische sector in deze provincie te verstevigen. Naast een marktconforme lening, dragen we bij aan het LOF, waar we in 2017 aan de start hebben gestaan, om zo andere ondernemers verder te helpen. Daarnaast zorgen we dankzij deze uitbreiding voor een groei aan werkgelegenheid, zowel op ons eigen park als bij toeleveranciers. Met de uitbreiding van 120 vakantie-appartementen met hotelservice op het Safari Resort kunnen we nog meer mensen laten genieten van al het moois dat Beekse Bergen en de omgeving te bieden heeft, terwijl we met de aanleg van een nieuwe savanne en ruime verblijven ook kunnen bijdragen aan Europese diermanagementprogramma’s en natuurbeschermingsprojecten.”
Leisure Ontwikkel Fonds (LOF)
In 2017 startte de provincie met het Leisure Ontwikkel Fonds (LOF). Doel van dit fonds is het versterken van het vrijetijdsaanbod in Brabant. Dat gebeurt middels het verstrekken van leningen aan innovatieve leisure-initiatieven. Het LOF is primair gericht op het stimuleren van bezoekbaar vrijetijdsaanbod in Brabant. Om het fonds te voeden zijn bij de oprichting vanuit de immunisatieportefeuille leningen verstrekt van € 15 miljoen aan De Efteling voor de bouw van vakantiewoningen en van € 41,5 miljoen aan Safari Resort Vastgoed BV (Libéma) voor Safari Resort Beekse Bergen fase 1.
Gedeputeerde Smeulders: “Deze leningen zijn destijds verstrekt onder voorwaarde dat beide partijen een opslag van 0,5% boven op de marktconforme rente van de lening afdragen aan het Leisure Ontwikkel Fonds. Daarnaast voldoen deze leningen aan het criterium dat de opbrengsten voor de Brabantse samenleving hoog moeten zijn en dat de financiële risico’s voor de provincie heel laag zijn. Uiteraard gelden dezelfde strenge voorwaarden en criteria ook voor deze tweede lening aan Libéma. Door de afdracht aan het LOF wordt het fonds extra gevoed, naast de investeringen van de Brabantse regio’s en de provincie Noord-Brabant, en dragen de leningen dus bij aan het versterken van het gehele Brabantse toeristische ecosysteem.”
Immunisatieportefeuille
Na de verkoop van Essent zette de provincie € 2,2 miljard van de opbrengst opzij in een zogenoemde immunisatieportefeuille. Aan dat geld komt de provincie niet, de portefeuille blijft eeuwigdurend in stand. Het investeren van een deel van dit bedrag zorgt voor rendement dat naar de jaarlijkse begroting van de provincie vloeit. Door de zeer lage rente loopt het rendement fors terug, waardoor er minder geld gaat naar de begroting en de provincie minder kan besteden. Daarom wil de provincie een groter deel van de immunisatieportefeuille investeren en dit doen in initiatieven die extra maatschappelijke impact realiseren. Gedeputeerde Smeulders: “Zo snijdt het mes aan twee kanten. Direct doordat de provincie via nieuwe initiatieven via de immunisatieportefeuille invulling kan geven aan haar publieke taak én indirect doordat de begroting op peil wordt gehouden voor andere uitgaven ten behoeve van Brabant.”
Meer informatie: www.beeksebergen.nl
Versnelde doorontwikkeling door Fonds Verblijfsrecreatie Zeeland
Eind 2021 kregen Ons Buiten (Oostkapelle) en Camping Olmenveld (Serooskerke) een lening via het Fonds Verblijfsrecreatie Zeeland. Beide bedrijven gaan met deze lening verduurzamen en de kwaliteit binnen hun bedrijf verbeteren. Ook in 2022 kunnen ondernemers bij het fonds terecht voor financiële ondersteuning.
Diergaarde Blijdorp maakt de balans op na opnieuw een lastig jaar
Dagattracties hebben opnieuw een zwaar jaar achter de rug. Diergaarde Blijdorp in Rotterdam heeft inmiddels een analyse gemaakt. Directeur Erik Zevenbergen blikt daarin vooruit: “We gaan de toekomst gematigd optimistisch tegemoet en zetten met zijn allen de schouders eronder.”
MKB heeft externe financiering vooral nodig voor overbrugging coronacrisis
Het CBS publiceerde deze week cijfers over de financieringsbehoefte van MKB bedrijven. Die is tijdens de coronacrisis ongeveer gelijk gebleven. De externe financiering is vooral bedoeld om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. ABN AMRO zoomt in op de specifieke financieringsbehoefte in de recreatiesector.
Kunst- en cultuursector raakte in 2020 helft sponsorinkomsten kwijt
De sponsoring van kunst- en cultuur halveerde ten opzichte van 2019 en kwam in 2020 uit op € 50 miljoen. De zwaarste klappen vielen bij de festival- en evenementenmarkt. Daar is naar verhouding vaker sprake van éénjarige contracten en/of sponsors/suppliers (bier, frisdranken, alcoholhoudende dranken).
Dit blijkt uit de nieuwste editie van de SponsorMonitor van onderzoeksbureaus Respons en SponsorMaps.
Sponsorcontracten in de festivalsector zijn vaak gekoppeld aan de verkoop. Sponsoring van muziek- en theaterfestivals is naar bijna nul gegaan. Culturele organisaties lijken wel te kunnen rekenen op coulance van sponsors, ondanks dat de mogelijkheden om het sponsorship te gebruiken beperkt zijn.
De gevolgen voor de sportsector zijn minder groot. Deze sector kromp met 14% en zakte terug naar € 390 miljoen (€ 455 miljoen in 2019).
Herstel verwacht voor 2021
Hoe de sponsormarkt zich in 2021 verder ontwikkelt is moeilijk te zeggen. Het lijkt erop dat er in de tweede helft van het jaar weer meer evenementen en sport mogelijk zijn met publiek. Sponsors zullen daar weer bij aanwezig (willen) zijn. Anderzijds zullen bedrijven op de kosten gaan letten. Of de miljoenen ‘verloren’ sponsorgeld in dezelfde mate terugkomen is dan ook de vraag. De coronacrisis werkt ongetwijfeld door in de sponsorbudgetten van bedrijven in de komende jaren. Zo is de partnershipomzet van Ajax, de grootste sponsorrechtenhouder in Nederland, in de eerste helft van het seizoen 2020/21 gedaald met € 2,9 miljoen naar € 14,5 miljoen.
Bron en meer informatie: www.respons.nl
Investeringsmaatschappij Egeria krijgt meerderheidsbelang in Fletcher Hotels
Op 22 april hebben de aandeelhouders van Fletcher Hotels een meerderheidsbelang verkocht aan de Amsterdamse investeringsmaatschappij Egeria. NIBC en Xead verkopen beide hun minderheidsbelangen het management van Fletcher blijft aan als aandeelhouders.
Met de hands-on betrokkenheid en de ervaring met internationale expansie van Egeria kan Fletcher Hotels een nieuwe fase van groei in gaan, voortbouwend op een gezonde stabiele basis.
Rob Hermans, CEO Fletcher Hotels: “Wij bedanken NIBC en Xead voor hun financiele steun afgelopen jaren, mede waardoor Fletcher de mogelijkheid heeft gekregen om uit te groeien tot de grootste hotelketen van Nederland. Fletcher is een gezond bedrijf en staat er goed voor. Afgelopen jaar is ook voor Fletcher Hotels een bijzonder moeilijk jaar geweest. Echter met het einde van de coronamaatregelen in zicht, zien we de bezetting weer stijgen en zijn we ervan overtuigd dat we een hele goede zomer voor de boeg hebben. Met Egeria krijgen we een ondernemende aandeelhouder aan onze zijde, die ons zal helpen onze groeiambities verder te verwezenlijken. Zelfs in het afgelopen jaar is Fletcher gegroeid met 4 hotels. Ik heb er veel zin in om samen met Egeria ons bedrijf verder te laten groeien en het nog mooier en gezonder te maken.”
Mark Wetzels, directeur bij Egeria: “We zijn bijzonder onder de indruk van het bedrijf dat het team van Fletcher heeft gebouwd en hebben het volste vertrouwen in de toekomst. Wij zijn dan ook verheugd dat we als nieuwe aandeelhouder een bijdrage kunnen leveren aan de volgende fase van Fletcher Hotels. De hotelketen is een goed geleid bedrijf dat de afgelopen jaren gecontroleerd is gegroeid naar meer dan 100 hotels. We zijn onder de indruk van de ondernemende sfeer in de hotels en het personeel dat ondanks de pittige tijden altijd voor haar klanten klaar staat. Graag willen wij met onze kennis, kunde en ons netwerk een bijdrage leveren aan de verdere professionalisering en groeiambities van de hotelketen samen met het team van Fletcher.”
Brigitte van der Maarel, NIBC Investment Partners: “We zijn trots dat wij als minderheidsaandeelhouder de groei van Fletcher ondersteund hebben. Wij zijn verheugd dat het bedrijf in Nederlandse handen blijft en haar groeiambities verder kan verwezelijken.
Fletcher Hotels wil de komende jaren groeien naar meer dan 150 hotels in Nederland en heeft daarnaast internationale expansie ambities. De keten heeft van oorsprong veel hotels aan de Nederlandse kust en in de natuur voor toeristen uit binnen- en buitenland. De hotels van Fletcher vervullen met hun restaurants daarnaast in veel gevallen ook een regionale functie. De transactie is onder voorbehoud van goedkeuring door de ACM. De ondernemingsraad heeft al positief advies gegeven.
Over Fletcher Hotels
Fletcher Hotels is een oer-hollands bedrijf dat met 103 hotels de grootste hotelketen van Nederland is. De hotels zijn allemaal uniek en bevinden zich op de mooiste locaties van Nederland. Fletcher is vooral vertegenwoordigd in de bossen, aan de kust, nabij natuurgebieden of pretparken. Naast overnachtingen bieden de hotels verschillende faciliteiten waaronder bijvoorbeeld volledige wellness resorts, voetbalvelden, bowling – en tennisbanen en verschillende moderne restaurantconcepten waaronder het sterrenrestaurant De Kromme Dissel dat in 2021 voor het 50e jaar op rij een Michelinster heeft ontvangen.
Meer informatie: www.fletcher.nl/nl
Over Egeria
Egeria is een in 1997 opgerichte, onafhankelijke Nederlandse investeringsmaatschappij gericht op middelgrote ondernemingen. Egeria investeert in gezonde bedrijven met een ondernemingswaarde tussen EUR 50 en EUR 350 miljoen. Egeria gelooft in het samen met ondernemende managementteams bouwen van bedrijven (Samen Durven Bouwen). Egeria Private Equity Funds heeft deelnemingen in elf bedrijven in Nederland en Duitsland, Egeria Evergreen heeft investeringen in zes bedrijven. De portefeuillebedrijven van Egeria hebben een gezamenlijke omzet van meer dan EUR 2 miljard en bieden werk aan bijna 10.000 mensen. Andere activiteiten van het bedrijf zijn Egeria Real Estate Investments, Egeria Real Estate Development en Egeria Listed Investments. Egeria heeft in 2018 Egeria Do gelanceerd, een corporate giving-programma dat projecten uit de wereld van de kunst, cultuur en maatschappij ondersteunt, maar ook binnen haar deelnemingen.
Meer informatie: www.egeriagroup.com/nl/
Het grote belang van financiering voor herstel van de hotelmarkt
Veel hotelondernemers hebben het afgelopen jaar een beroep moeten doen op jarenlang zorgvuldig opgebouwde reserves. Dit is echter lang niet altijd toereikend om de financiële schade te compenseren.
Dit levert bij velen een (bij)financieringsbehoefte op. Een behoefte die bovendien ingevuld moet worden binnen een fors opgeschud financieringslandschap. Dit roept de vraag op welke financieringsmogelijkheden denkbaar zijn.
In 2012 meer hotelovernachtingen dan in 2020
Jarenlang zagen we stijgende vraagcijfers voor de Nederlandse hotels. De coronamaatregelen hebben deze groeilijn abrupt een halt toe geroepen. Door deze ingrijpende maatregelen kelderde de hotelvraag ongekend fors. Inmiddels zijn de (voorlopige) jaartotalen bekend. Dit geeft geen onverwacht beeld, maar is wel confronterend. De totale vraag bij Nederlandse hotels in 2020 werd zelfs in 2012 al met ruim 20% overtroffen, destijds met 30% minder kamers. De hotellerie bevindt zich in het epicentrum van de coronastorm, dit houdt in 2021 voorlopig aan.
Herstel vraagt om heroriëntatie
Veel hotels worden geconfronteerd met forse vraaguitval. De mate waarin dit optreedt verschilt echter per regio. Halverwege vorig jaar gaven we onze visie op deze geografische verschillen. De kwetsbaarheid is groot in regio’s met veel zakelijke vraag en met een toeristische markt die uit veel buitenlandse vraag bestaat. De zakelijke vraag en het inkomend toerisme zijn verantwoordelijk voor de grote vraagdaling. Het aantal Nederlandse gasten daalde eveneens ten opzichte van afgelopen jaren, maar kwam in 2020 op vrijwel hetzelfde niveau uit als in 2012. Vooral sterke toeristische gebieden op wat grotere afstand van stedelijke gebieden profiteerden het afgelopen jaar en waren in staat de schade nog enigszins te beperken. Denk bijvoorbeeld aan de Noordzeekust, de Wadden, de Noordelijke provincies of het Limburgse Heuvelland.
De coronacrisis zorgt dus voor een forse verschuiving in marktsegmentatie. Hieraan verbonden zal het herstel ook per marktsegment anders verlopen. En dit herstel is essentieel. Ondernemers moeten zoveel mogelijk de gelegenheid krijgen zich te herpakken zodra zij hun vak weer onder normale omstandigheden kunnen uitoefenen. Maar dit vergt vaak wel een heroriëntatie. Op welke deelmarkten richt ik me? Hoe speel ik in op hybride vormen van congressen en andere bijeenkomsten? Is het de moeite waard om me meer te richten op incentives en ‘actief en informeel’ te combineren met ‘serieus en formeel’? Of kan ik de effecten van ‘recreëren in eigen land’, die we afgelopen jaar (en komende zomer weer?) zagen, continueren. En is deze trend ook te effectueren in de schouderseizoenen?
Schuldstapeling dreigt, hoe kan ik dit terugbetalen?
We somden vragen op waar een hotelier voor kan staan. Vragen die echter niet eenvoudig zijn. Corona verandert de financiële huishouding ingrijpend. Veel ondernemers doen een beroep op de (tijdelijke) steunmaatregelen van de overheid. De uitgestelde belastingen en mogelijk aangegane leningen moeten echter ook weer worden terugbetaald. Veel ondernemers hebben daarom allesbehalve een blanco herstart en krijgen te maken met een zogenaamde ‘schuldstapeling’. Een schuld die in een andere markt en met een ander verdienmodel – met wellicht lagere omzet- en margeniveaus – moet worden terugverdiend. Dit vergt sterk ondernemerschap – iets wat de hotelsector absoluut kenmerkt – maar ook andere en bredere financieringswijzen zijn nodig.
Financiering is misschien wel belangrijker dan ooit
De schulden zijn opgelopen. Ondernemers hebben een groot beroep moeten doen op jarenlange zorgvuldig opgebouwde reserves. Dit zal bij velen een (bij)financieringsbehoefte opleveren. Pre- corona hadden veel ondernemers voldoende liquide middelen, nu ligt er een financieringsbehoefte in een beduidend opgeschud financieringslandschap. Bekend is dat alle grootbanken kritisch omgaan met financieringsaanvragen. Ondernemers moeten aannemelijk maken dat zij levensvatbaar zijn. Financering is misschien wel belangrijker dan ooit. Enerzijds zijn er ondernemers die zich door willen ontwikkelen en veel kansen zien om dit vorm te geven. Anderzijds zijn er ook ondernemers die voor andere opgaven staan. Denk aan een hotelier die geen bedrijfsopvolging heeft en daarom nadenkt over transformatie van het vastgoed naar een andere invulling met meer perspectief. Dit zijn stuk voor stuk voorbeelden van vragen die we in de praktijk tegenkomen. Maar vragen die één ding gemeen hebben: een noodzaak voor een goede toekomstanalyse vanuit bedrijfskundig, bedrijfseconomische en financieel oogpunt.
Welke financieringsmogelijkheden zijn er allemaal?
Wanneer er binnen de bestaande exploitatie voldoende ruimte is voor het aangaan van bestaande en nieuwe rente- en aflossingsverplichtingen, dan zijn er – naast bancaire financiering – ook alternatieve financieringsmogelijkheden denkbaar. Er is namelijk veel privaat geld in de markt beschikbaar. Deze particuliere investeerders zijn op zoek naar een mooi rendement. Banken kunnen overigens ook helpen een brug te slaan naar deze private markt. Naast een mooi rendement zoekt deze private markt immers veelal naar een goed gedekte positie. Dit kan in combinatie met de bank voor uitdagingen zorgen. Ook kan gebruik worden gemaakt van crowdfunding platforms. Vaak wordt in de praktijk vergeten om subsidiemogelijkheden (lokaal, provinciaal, landelijk) te onderzoeken. Een eventuele subsidie(s) kan de initiële financieringsbehoefte verlagen.
Uiteraard zijn er ook situaties dat de schuldenlast geen of weinig perspectief geeft. In dat geval kan wellicht middels de nieuwe Wet Homologatie Onderhands Akkoord (WHOA; geldt sinds 1 januari jl.) een (gedeeltelijke) schuldsanering gerealiseerd worden. Dit is niet zozeer bedoeld om nieuwe businessmodellen te ondersteunen, maar juist om ondernemingen – in de basis bedrijfseconomisch en bedrijfskundig gezond en vitaal – middels schuldreductie een “nieuwe” start te geven, zodat er uiteindelijk ook weer mogelijkheden ontstaan om te investeren en te kunnen doorontwikkelen.
De weg naar een toekomstbestendige hotelexploitatie met voldoende perspectief
ZKA Leisure Consultants en Smid Raadgevers zijn er van overtuigd dat er op de middellange termijn meer dan voldoende perspectief is voor hotelondernemers. Wellicht dat dit vraagt om een aanpassing van het bestaande businessmodel, het aantrekken van alternatieve financiering of zelfs een beroep op de WHOA, maar uiteindelijk is er een bestendige toekomst te realiseren.
Met dank aan (redacteuren van dit artikel): Bennie Roelands (ZKA, mobiel: 06-53929885) en Marcel Bosch (Smid Raadgevers, mobiel: 06-10655496)
Overheden investeren ruim 7 miljoen in Maritiem Erfgoedcentrum Batavialand
Door de toevoeging van een nieuwe functie aan Batavialand in Lelystad kan het erfgoedcentrum op extra middelen rekenen vanuit het ministerie en de provincie. Het centrum krijgt de functie van Nationaal Scheeps-archeologisch Depot toegewezen.
Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) doet een investering van eenmalig € 5,04 miljoen euro en € 0,4 miljoen euro per jaar voor de aanwijzing van Erfgoedcentrum Batavialand als Nationaal Scheeps-archeologisch Depot en het beheer van de maritiem-archeologische rijkscollectie. Ook de Provincie Flevoland heeft het voornemen om een financiële bijdrage van eenmalig € 2 miljoen en € 0,3 miljoen per jaar te investeren in de publieksfunctie van Erfgoedcentrum Batavialand met als doel meer publiek te trekken.
Minister Van Engelshoven: “Nederland heeft een belangwekkend maritiem verleden. Conservering en toegankelijkheid daarvan voor een breed publiek heb ik hoog in het vaandel staan. Batavialand beheert al sinds 2016 de maritiem archeologische collectie van de staat. En heeft veel kennis en expertise opgebouwd. Batavialand is daarnaast een museum en biedt daarmee de optimale condities om onze maritiem archeologische vondsten uit het depot ook aan het publiek te tonen.”
Gedeputeerde Rijsberman: “We zijn als provincie zeer blij met de voorgenomen investeringen. Op deze manier komt er een scheeps-archeologisch instituut van wereldklasse in Flevoland. Een mooie kans voor ons om in Batavialand ook dit deel van de unieke Flevolandse geschiedenis te vertellen.”
Directeur Jan Vriezen van Batavialand (op de foto): “De depotfunctie is voor Batavialand een geweldige stimulans in haar verdere ontwikkeling als erfgoedinstelling hier aan de Flevolandse kust”.
Museum en depot
Sinds 2016 beheert Batavialand de maritiem archeologische collectie van de staat. Er is veel kennis en expertise in huis op het gebied van maritieme archeologische collecties en het is logisch om Batavialand ook de functie van scheeps-archeologisch depot toe te kennen. De Inspectie voor Overheidsinformatie en Erfgoed (vroeger Erfgoedinspectie) heeft in 2016 geconcludeerd dat er aanvullende faciliteiten bij Batavialand nodig zijn om als volwaardig Nationaal Scheeps-archeologisch Depot te kunnen functioneren. De bovengenoemde investeringen maken dat nu mogelijk. De investeringen van beide overheden zijn onder voorbehoud van vaststelling van het plan van aanpak door Provinciale Staten van Flevoland en het ministerie van OCW.
Maritiem archeologische vondsten uit de Noordzee en (grotere) scheepsarcheologische vondsten uit heel Nederland worden hier ondergebracht. Een sprekend voorbeeld hiervan is de beroemde IJsselkogge uit Kampen, die nu door Batavialand wordt geconserveerd.
Batavialand is ook een museum en biedt daarmee optimale condities om de maritiem archeologische vondsten aan het publiek te tonen. De verwachting is dat Batavialand straks 120.000 bezoekers op jaarbasis ontvangt.
Meer informatie: www.batavialand.nl
Zie ook Pretwerk-artikel: Batavialand verzet de bakens – over de inzet van nieuwe technologie
