Jean Henkens, bioloog bij Center Parcs: “Het verrijken van natuurwaarden bij de metamorfose van het mijnbouwgebied is één van de kerndoelen”.
In een bouwkeet op het terrein van CenterParcs Terhills ontmoet ik hem. Over een aantal maanden is Terhills bij Nationaal Park de Hoge Kempen in Belgiӫ klaar en ontvangt het de eerste gasten. Hij heeft laarzen aan en zwaait met zijn arm. “O, u bent die journalist uit Nederland?”, vraagt hij glimlachend. ‘Ja, en u bent Jean Henkens!’, luidt mijn antwoord.
Meer dan veertig jaar is Jean Henkens dé bioloog en landschapsarchitect van CenterParcs. Hij is een bijzonder mens en de geestelijke vader van opmerkelijke stukjes DNA van CenterParcs. Zijn betrokkenheid en kwaliteiten blijken met name uit zijn eigenzinnige visie op de keuze van de locatie, de inrichting van het landschap, flora en fauna van het aan te leggen park.
Gedreven wetenschapper
Zijn karakter wordt getypeerd door een bijzondere eigenheid en grote passie. De oprichter van Sporthuis Centrum en geestelijke vader van CenterParcs, Piet Derksen, zei destijds over hem: “ Ik ben blij dat ik er maar één van heb”. Een gedreven wetenschapper met een bijzondere visie op het landschap en de natuur. Hoewel hij bijna pensioengerechtigd is, weet hij van geen ophouden. Zijn werkzame leven is sterk vervlochten met CenterParcs. CenterParcs is zijn kindje. “Ik bezit CenterParcs niet, maar toch is het van mij”.
Van grootschalig naar kleinschalig
Meer dan dertig jaar is Jean Henkens betrokken bij de herontwikkeling van de voormalige mijnsite van Eisden. “Al in 1991 had CenterParcs namelijk het plan om hier het park ‘de Maasvallei’ aan te leggen. Het betrof een grootschalig project met circa 800 huizen. Toen echter de recessie intrad, trok de toenmalige eigenaar Scottish & Newcastle zich terug en stopte met de aanleg van de infrastructuur en bouwplateaus”.
Mijnbouwsite van Eisden
Over de uitvoering van het masterplan, de transformatie van dit gebied, heeft Jean Henkens natuurlijk zijn unieke bijdrage geleverd. De voormalige mijnsite van Eisden ging in 1987 definitief dicht. De drie mijnafvalbergen (terills) werden gesaneerd door onder meer beplanting aan te brengen en stabilisatie van de afvalbergen uit te voeren. Naast de drie ‘terills’ zijn sinds 1970 ook twee grote waterplassen door grindwinning ontstaan. Hoofddoelstelling van het masterplan was industrieel erfgoed transformeren tot een ‘bovenregionale’ toeristische bestemming.
Volgens Jean Henkens hebben we te maken met “Maasgrind” dat bijzonder gewild is vanwege de ronde vormen van de kleurrijke keien (5-35 mm) die door de oude Maas vanuit de Ardennen hiernaartoe gebracht zijn”.
Oorspronkelijk biotoop
Jean Henkens heeft zich vooral verdiept in de geologie, oorspronkelijk flora en fauna van het gebied dat aanvankelijk circa 330 ha. omvatte en direct aansluit bij het Nationaal Park De Hoge Kempen. “Mijn doel is het oorspronkelijke natuurlijke biotoop te herstellen door aanplant van nieuwe bomen. Ook heb ik de terhills nauwkeurig onderzocht en gekeken naar het zout- en kalkgehalte. Verder was het doel de kwaliteit van het water sterk te verbeteren. Uiteindelijk is 2/3 van het terrein niet in ontwikkeling genomen en is de omvang van het nieuw te ontwikkelen park beperkt tot 70 ha. “
Versterken van natuurwaarden
Voor de bevlogen bioloog en landschapsarchitect Jean Henkens staat bij de aanleg van een park de optimale natuurontwikkeling centraal. “Ik loop door het terrein en analyseer de flora en fauna en doe er alles aan om natuurwaarden niet ondergeschikt te maken aan economische uitgangspunten”. Het gaat om het beschermen en versterken van de natuurwaarden. Voor Jean Henkens draait het om een balans tussen mens en natuur. “Daarom hanteer ik de stelregel dat per hectare er feitelijk niet meer dan 11 recreatiewoningen gebouwd mogen worden en van het totale terrein niet meer dan 10% bebouwd mag zijn.”
Aanleg bosrivier
Bij de herinrichting van de mijnsite waren destijds al hoogspanningsmasten verplaatst. In de verbetering van de kwaliteit van de natuur is Jean Henkens een forse stap verder gegaan. Zo heeft hij in het vernieuwde landschap van het park een bosrivier gerealiseerd. “Deze hebben we uitgegraven en voorzien van een waterdichte kleilaag. Aldus zijn natte oeverplaatsen geformeerd met ondiep water waar bijvoorbeeld reptielen zich prima thuis voelen maar ook het ijsvogeltje zich regelmatig laat zien. Er zijn natte en droge plekken ontstaan met wilgen en elzen die als drinkplaats dienen voor de dieren uit het Nationaal Park Hoge Kempen. De nieuw aangebrachte begroeiing van bramenstruiken en sleedoorn trekt bijzondere vogels aan.
De meeste cottages hebben uitzicht op het water. Ze bestaan uit houtskeletbouw, hebben een wko-installatie en gebruiken groene stroom afkomstig van het zonnepanelenpark (achter de centrale parkeerplaats) dat ontwikkelaar LRM vlakbij het park heeft neergezet. Voor het interieur zijn zo veel mogelijk duurzame materialen gebruikt. ” Bij de aanleg van de recreatiewoningen is nauwgezet gekeken naar de bestaande bomen. Waardevolle oude eiken zijn bijvoorbeeld gespaard gebleven maar meerdere dennen zijn gerooid. Gestreefd is naar een grotere diversiteit in boomsoorten en beplanting”, aldus Jean Henkens.
Iconisch is het hoofdgebouw de Countryclub. Hier zijn de centrale voorzieningen, een brasserie, een restaurant en het zwembad ondergebracht. Het ligt bijzonder mooi aan de oevers van het meer en biedt een panoramisch uitzicht op de begroeide terrils. Het dak is voorzien van duurzaam sedum dat niet alleen isolerend werkt maar ook een positieve invloed heeft op de waterafvoer .
De bouw van de 250 vakantiewoningen is uitgevoerd door Willemen Construct (Mechelen) en Machiels Building Solutions (Genk). MBS realiseerde per dag twee kant-en-klare-houtskeletwoningen volgens een beproefde industriële bouwmethode. Opdrachtgever was de LRM (Limburgse Investeringsmaatschappij). Met de bouw is een investering gemoeid van 75 miljoen euro.
Al met al blijkt dat door de herbestemming de kwaliteit van de natuurwaarden en het landschap op bijzondere wijze zijn getransformeerd naar oorspronkelijke waarden. Wetenschappelijke studies ondersteunen die conclusie. “Er is een nieuw ecosysteem gerealiseerd. Dat in haar vitaliteit wordt ondersteund door het streven naar kleinschaligheid in de landschapsinrichting en spreiding van bewoonde clusters”.
Duurzaamheidspaspoort:
• Energiezuinige houtskeletwoningen
• Interieur van duurzame materialen
• Groene elektriciteit (drijvende zonnepanelen)
• Terhills ‘zonnepanelenpark’
• Autoluw
Erfgoed mijnbouw behouden
Het gerevitaliseerde mijngebied van Eisden heeft toeristisch gezien genoeg te bieden. De voormalige terrils, mijnsteenbergen, kunnen ‘beklommen’ worden en geven een prachtig uitzicht op de meren en de Maasvallei. Spectaculair is de Vesuvius van Eisden, de rode terril. Deze oudste terril, ontstaan in de periode 1939-1953, lijkt soms in brand te staan. De steenkolenmijn was één van de zeven mijnen in Kempens bekken. Het hoofdkantoor van de mijn (1907) stond in Eisden. Nog veel herinnert aan de tijd van de mijnbouw zoals de tuinwijk (1911) met speciaal gebouwde woningen voor de mijnwerkers en de Mijnkathedraal, de Sint-Barbarakerk. Deze kerk is gebouwd nadat de mijn in 1923 in productie werd genomen in de periode 1934-1936. Het glas-in-lood is geïnspireerd op dat van de kathedraal van Chartres.
Meer informatie: Center Parcs – Terhills
