Bijzondere gebiedstransformaties in Frankrijk, Nantes

In de Franse stad Nantes was in het verleden veel zware maritieme industrie dicht bij het stadshart gevestigd. Nu de moderne scheepswerven steeds meer zeewaarts worden gevestigd is er in de stad ruimte ontstaan voor nieuwe (recreatieve) ontwikkelingen, die voortbouwen op de overblijfselen uit de maritieme historie.

Gré Beekers en Willem Kraanen, beiden leisure consultant bij adviesbureau Ginder ondernamen in oktober een vierdaagse studiereis naar België en Frankrijk. Het doel van deze reis was om inspiratie te vergaren over interessante Leisure-ontwikkelingen die bijgedragen hebben aan een duurzame transformatie van een gebied. De reis bestond uit 4 delen: een bezoek aan Terhills in Maasmechelen, de stad Nantes en in het bijzonder île de Nantes, attractiepark Puy du Fou en museum Louvre Lens, een dependance van het Louvre Parijs. In dit deel lees je over deel 2 van de reis.

Nantes is met zijn ruim 300.00 inwoners de 6^e stad van Frankrijk. Maar ten onrechte bij het brede publiek nog niet zo bekend. De stad heeft een mooi grotendeels historisch centrum met fraaie bezienswaardigheden als Quartier Graslin, bruisende Bouffay, het middeleeuwse kasteel van de hertogen van Bretagne, het museum voor moderne kunst en de chique 3 verdiepingen tellende Passage Pommeraye .

En tegen het oude centrum van Nantes ligt het eiland, Île de Nantes met meerdere bruggen verbonden met de oude stad. Op dit eiland bevond zich voorheen omvangrijke industriële en maritieme bedrijvigheid. Nantes vormde hier lang het hart van, maar net als in andere grote havensteden verplaatste het zwaartepunt van de economische activiteiten zich in de loop van de vorige eeuw steeds verder zeewaarts.   

Industrieel sprookje Île de Nantes

Als je vanaf het bijzondere monument ter nagedachtenis van de verschrikkingen van de slavernij, het Île de Nantes oploopt, voel je meteen dat hier bijzondere dingen gebeuren. het eerste wat je ziet is het hypermoderne en diep donkere Palais de Justice aan de oevers van de Loire omzoomd door nog meer staaltjes van grensverleggende architectuur en mural artplekken. Door de creatieve ontwikkeling van dit gebied heeft de stad een sterkere aantrekkingskracht gekregen om er te gaan wonen, een bedrijf te vestigen en zeker om de stad te bezoeken. Al met al een fraai staaltje van gebiedsontwikkeling en placebranding. Deels gebeurt dit door spontane creatieve invullingen in oude loodsen en op terreinen van oude scheepswerven door kunstenaars, ambachtslieden en hippe horeca exploitanten. Deels wordt dit gestuurd door gerenommeerde (landschaps-)architecten uit te nodigen om delen van het gebied een nieuw gezicht te geven met een knipoog naar het verleden en met behoud van historische elementen. Ook de verbinding met de Loire is knap versterkt. Waar elders vaak de neiging ontstaat om veel ontwikkelingen direct aan het water te bouwen is hier de ruimte open gehouden met een brede boulevard die ruim baan geeft voor wandelaars en fietsers. Ook hier weer omgeven door creatieve ondernemers en veel moderne kunst in de openbare ruimte. Tot slot weet het gebied telkens nieuwe grote ‘spelers’ binnen te halen. Naast de rechtbank, gaan op termijn ook universiteit en ziekenhuis verhuizen naar dit gebied.

Les machines de l’ Île

Het eiland zelf bruist van de activiteiten met als hoogtepunt Les machines de ‘Ile met enorme mechanische beesten: de enorme olifant, maar ook insecten, vogels, luiaards en reptielen.  Dit alles is geïnspireerd door de fantasierijke verhalen van Jules Verne die in deze stad woonde en geëerd wordt met een museum en de futuristische installaties die Leonardo da Vinci bedacht, ontwierp en bouwde. De olifant is ca. 25 meter hoog, flappert met zijn oren, knippert met zijn ogen en spuit water naar iedereen die hem voor de voeten loopt als hij zich over het eiland begeeft richting de grote carrousel. Maar er is veel meer te zien, met veel kunst in de openbare ruimte. Deze grote machinebeesten geven je een beleving van een compleet andere wereld. Het is een groot succes in Frankrijk maar trekt ook veel buitenlanders. Meerdere steden in Frankrijk hebben nu een soort gelijke attractie, en doet ook denken aan de ‘’Reuzen van Leeuwarden’’. Toen Leeuwarden culturele Hoofdstad van Europa werd, waren zij daar ook te vinden.

Kunst(projecten) in de openbare ruimte

Opvallend voor eigenlijk heel Nantes is de grote zorg die besteed is aan de openbare ruimte en het inzetten van beleefbare moderne kunst in die openbare ruimte, of het nu gaat om de historische binnenstad, het ultramodern vormgegeven stationsgebied of de oude industriële locaties aan de Loire of op L’ile de Nantes.  We willen niet alle projecten en deelgebieden benoemen maar halen graag een tweetal opvallende aan:

• Aan de rand van het centrum het ultramoderne station aansluitend op de Jardin des Plantes met circa 2 mln bezoeken per jaar en aan de andere zijde op een steenworp afstand Le Lieu Unique, de culturele hotspot van Nantes in een oude Lu-koekjes fabriek;
• Het Chantenay district aan Loire, aan de stadszijde, met uitzicht op het Ile de Nantes. Hier bevindt zich o.a. le Jardin Extraordinaire een exotische tuin in een oude steengroeve met een echte waterval, veel hoogteverschillen, trappen en belvedères, waaronder één in de vorm van een vogelnest van de kunstenaar Kawamata, het Jules Verne museum en een planetarium.  

Tot slot valt op dat de rol van de auto in de stad veel minder prominent is dan bij ons. Op meeste plekken is van het complete wegprofiel, twee derde voor de voetganger, fiets en ov en een derde voor de auto. En niet alleen in capaciteit maar ook in beleving (groen, kunst en moderne architectuur) en comfort (veel en prachtige abris, overal fietsen te huur) wordt het langzame verkeer in de watten gelegd. Bovendien loopt er een groene lijn voor voetgangers door de oude binnenstad en langs de hotspots, hiermee kun je nauwelijks verdwalen in de stad. Wat ons betreft een uitdagend voorbeeld voor Nederlandse steden.

Bijgaande link geeft je een uitgebreid inzicht van een bijna 200 pagina’s groot te downloaden boekje met alle deelgebieden en bezienswaardigheden van Nantes. https://www.levoyageanantes.fr/publications/nantes-tourist-guide/

Nantes stedentrip

Nantes is een goed voorbeeld als stedentrip voor ‘’2^e’’ steden. De trend is al enkele jaren bezig want steeds meer mensen willen niet meer alleen naar de nummer 1 van een land (zoals hier Parijs), maar willen net even iets anders. Denk hierbij ook aan steden zoals Bordeaux, Genua, Glasgow, Belfast, Amiens, Lecce, Sarajevo en Cork. Bij Nantes voel je de energie van de innovatie en veranderingen die er hebben plaatsgevonden gecombineerd met het historische hart dat de grandeur van het verleden goed heeft vast gehouden.

---

Samenvattend een aantal conclusies als verklaring voor het succes van Nantes:

• Veel ruimte en aandacht voor een aantrekkelijke, uitnodigende en mooi vormgegeven openbare ruimte
• Vrijetijdsactiviteiten met cultuur, creativiteit, innovatie en levendigheid als rode draad
• Koesteren van de historie en het DNA van de stad zowel in het centrum waar vooral behoud en restauratie centraal staan alsook in de nieuwe gebieden waar een mooie mix is ontstaan van historische plekken en gebouwen met moderne architectuur en kunst
• Een goed organisatie, zowel voor het vermarkten van de stad als voor de ontwikkeling van het enorme gebied van Ile de Nantes
• Ruim baan voor de wandelaar, fiets, tram en trein waardoor het aantrekkelijk is om je door de stad te bewegen en te verblijven
• Door het jaar heen veel en bijzondere evenementen die een extra impuls geven.

Met dank aan: Gré Beekers en Willem Kraanen van Bureau Ginder