De Zaanse Schans behoort met 2,3 miljoen bezoekers (cijfers uit 2023) tot de grotere attracties van Nederland. Vanaf 2026 moeten toeristen een entreekaartje betalen voor een bezoek aan het gebied met molens, oude huisjes en ambachten. Het merendeel van de bezoekers is afkomstig uit het buitenland. Voor het Zaans Museum (onderdeel van de Zaanse Schans) moet nu al worden betaald. Daar lag het bezoek in 2023 op 184.900.
Het college van B&W van Zaanstad wil dat er vanaf het toeristenseizoen 2026 verplichte kaartverkoop komt voor toeristen die de Zaanse Schans bezoeken, om zo de hoognodige investeringen in het immens populaire gebied te kunnen realiseren. Om dit mogelijk te maken legt het college nu aan de gemeenteraad een aantal verder uit te werken principebesluiten voor.
De Zaanse Schans is een icoon van de Zaanstreek en vormt een belangrijk onderdeel van de regionale identiteit. Het erfgoed en de leefkwaliteit voor bewoners dreigen ernstig aangetast te worden door overtoerisme. Dit overtoerisme heeft grote gevolgen voor veiligheid, leefbaarheid en leidt tot oplopend achterstallig onderhoud. Het college van B&W legt uit:
- Inkomsten uit entreetickets zijn nodig voor de noodzakelijke investeringen in het hele gebied
- Om ticketverkoop mogelijk te maken worden wegen en paden aan de openbaarheid onttrokken. De Zaanse Schans is dan niet meer vrij toegankelijk zoals nu
- Een ticket gaat voor toeristen inclusief BTW € 17,50 kosten – inwoners van Zaanstad en Wormerland plus een aantal specifieke groepen houden gratis toegang
Na besluitvorming op deze hoofdpunten gaat het college verder met uitwerking.
Toeristen laten betalen voor het behoud
Wethouder Wessel Breunesse: “De Zaanse Schans is nooit bedacht als de internationale publiekstrekker die het nu is, met miljoenen bezoekers van over de hele wereld. Het is een plek waar Zaans erfgoed terecht kon dat elders gesloopt dreigde te worden in de naoorlogse jaren. Sinds een aantal jaren is De Zaanse Schans een landelijk symbool voor overtoerisme. Het erfgoed staat ernstig onder druk en er is geen budget beschikbaar om te investeren in het behoud ervan. We willen dit behoud doen zonder een beroep op de portemonnee van de Zaanse belastingbetaler. Juist de internationale toeristische belangstelling biedt een uitgelezen kans om de benodigde inkomsten te genereren voor de investeringen om de Zaanse Schans te kunnen behouden”.
Investeringen dringend nodig
De Zaanse Schans heeft dringend investeringen nodig in onderhoud en behoud van al het historische erfgoed, verbetering van de veiligheid en aanpak van openbare ruimte in het hele gebied. Niets doen is geen optie. Zonder voldoende middelen om adequaat onderhoud te kunnen plegen gaat het erfgoed op korte termijn (vijf tot zeven jaar) verloren. Zonder erfgoed is er geen Zaanse Schans. Ook de omvang van de toeristenstroom is van invloed op het erfgoed: hoe méér het wordt gebruikt, des te méér onderhoud en beheer nodig is. Het raadsvoorstel geeft aan dat voor uitvoering van de plannen ongeveer 10 jaar nodig is.
Onttrekken aan openbaarheid onvermijdelijk
Voor een succesvol systeem van kaartverkoop is het nodig om de paden en wegen op de Zaanse Schans aan de openbaarheid te onttrekken. Vrijwillige kaartverkoop in openbaar gebied werkt niet. Daarom legt het college nu aan de raad het principebesluit voor om de regionaal belangrijke fietsroute langs de Kalverringdijk te verleggen. Dit is één van de voorstellen uit het zogeheten Mobiliteitsplan Zaanse Schans en Omgeving. Dit plan bevat maatregelen om de bereikbaarheid, verkeersveiligheid en andere mobiliteitsvraagstukken in dit gebied te verbeteren.
Berekening entreeprijs
Het college stelt als uitgangspunt voor om voor toeristische bezoekers een entreeprijs te hanteren van € 17,50 inclusief BTW. Uit onafhankelijk onderzoek van Motivaction komt voort dat dit voor toeristen een reëel entreetarief is, dat de nodige inkomsten oplevert voor het uitvoeren van alle genoemde plannen. Het college heeft op basis van deze inkomstenverwachting een model gemaakt voor de toekomstige exploitatie van het gebied. Hierbinnen wordt rekening houdt met groepsarrangementen, korting voor kinderen en de Museumjaarkaart. De Zaanse Schans heeft daarnaast ook andere inkomsten zoals huurinkomsten, parkeeropbrengsten en subsidies.
Bron en meer informatie: www.zaanstad.nl