Kijk bij erfgoed niet alleen naar het monument zelf, maar vooral naar de betekenis en de toegevoegde waarde ervan voor de omgeving. Verschuif de focus, kortom, van ‘gebouw naar gebruiker en gebied’. Dit bepleiten de Raad voor Cultuur en de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur in hun gezamenlijke advies ‘Brede blik op erfgoed; over de wisselwerking tussen erfgoed en transities in de fysieke leefomgeving’.
Er is vooral behoefte aan een cultuurverandering in de erfgoedsector
De sector richt zich nu namelijk nog te veel op het behoud van gebouwen en te weinig op de betekenis ervan voor de omgeving. Op gebiedsniveau zal de impact van alle ontwikkelingen namelijk groot zijn. Dit is zorgelijk omdat de kwaliteit van veel stedelijke en landelijke gebieden nu al onder druk staat. De transities zijn een aanleiding om hieraan meer aandacht te geven. De raden zien omgevingsvisies uit de Omgevingswet als een instrument waarin het Rijk, provincies en gemeenten de ontwikkelingen een plek kunnen geven, met aandacht voor de kwaliteit van de gebieden. Verhalen over erfgoed kunnen hierbij een inspiratiebron zijn, draagvlak creëren voor verandering en een verbindende rol spelen bij een gedeelde visie op de toekomst.
Aandacht voor gebruiker
Een gebouw zonder gebruiker is lastig te behouden, en leegstand leidt al gauw tot kwaliteitsverlies. Gelukkig is er de laatste jaren, onder invloed van de vastgoedcrisis, steeds meer aandacht gekomen voor tijdelijk gebruik, herbestemming en herontwikkeling. Nu de woningmarkt weer aantrekt, is het belangrijk hiermee door te gaan en niet meteen terug te keren naar de oude gewoonte van ‘bouwen in het weiland’. In dat licht pleiten de raden in hun advies voor meer aandacht voor de gebruiker. De erfgoedsector moet zijn focus verleggen van ‘selecteren en aanwijzen’ naar ‘makelen en schakelen’. Stimuleer tijdelijk en nieuw gebruik door mee te denken met de wensen van de gebruiker. Richt ook het instrumentarium hierop in.
Toeristisch recreatieve kansen
Wereldwijd groeit het toerisme en voor Nederland is de verwachting dat die groei significant groter zal zijn dan in de omliggende landen. In 2025 worden er jaarlijks 16 miljoen buitenlandse toeristen voorspeld. Een belangrijke factor in de toeristische aantrekkingskracht van Nederland is het erfgoed.
Hergebruik met een toeristisch recreatieve functie wordt genoemd als één van de kansrijke opties: “De groei van het toerisme en de vrijetijdsindustrie vergroot het aantal potentiële bezoekers alsook de mogelijkheden voor herbestemming (hotel, conferentieoord, b&b, etcetera).”
Tot slot constateren de raden dat er actiever gezocht moet worden naar draagvlak en inbreng van jongeren en Nederlanders met een migratieachtergrond. Gebruik ook de verhalen over erfgoed die zij vertellen in de gesprekken over de toekomst van een gebied.
Meer informatie: Raad voor Cultuur
Zie ook: Zorgen om behoud van agrarisch erfgoed; herbestemming gezocht