De nieuwe Museumcijfers 2024 van de Museumvereniging geven samen met de cijfers van de Dagattractie top-50 inzicht. Het bezoek daalde lichtjes t.o.v. 2023, waarbij het binnenlands bezoek vrijwel volledig is hersteld en het buitenlandse bezoek duidelijk achterblijft. Die combinatie van cijfers toont een sector die zich herstelt, maar nog zoekende is naar balans.
Eerder dit jaar publiceerden Ginder en Pretwerk.nl de Dagattractie Top-50 2024. Daaruit bleek dat het bezoek aan de grootste musea en erfgoedlocaties in Nederland achterblijft bij andere vormen van dagrecreatie, die wel groeien. De nieuwe Museumcijfers 2024 van de Museumvereniging geven aanvullend inzicht en vormen aanleiding om nog eens in de cijfers van de Dagattractie top-50 te duiken. Musea en erfgoedlocaties blijven cruciaal voor het culturele en toeristisch-recreatieve profiel van Nederland, al brengt de verschuiving in bezoekersstromen van buitenlandse naar binnenlandse bezoekers ook nieuwe financiële uitdagingen met zich mee.
Lichte daling bezoek grootste musea
In de eerder gepubliceerde Dagattractie Top-50 2024 van Ginder zagen de musea en erfgoedlocaties in de lijst een lichte daling in bezoek: circa -3% ten opzichte van 2023. Op totaalniveau bleef de groei bij musea en erfgoedlocaties achter ten opzichte van ander dagrecreatief aanbod. Dierentuinen en attractieparken realiseerden namelijk een groei van meerdere procenten.
Binnenlands bezoek hersteld, buitenlands blijft achter
De Museumvereniging bracht deze week naar buiten dat het totale aantal bezoeken aan musea in 2024 30,8 miljoen was. Dat is nagenoeg op hetzelfde niveau als in 2023 (toen 30,9 miljoen), maar wel minder dan in 2019 (32,6 miljoen). De Museumvereniging heeft meer musea en erfgoedlocaties in beeld dan zijn meegenomen in de Dagattractie Top-50, maar de ontwikkeling komt grofweg overeen: de Museumvereniging constateert bij de grote musea een afname van bezoeken van 1%, terwijl middelgrote musea een 2% groei van bezoeken kenden.
Uit de cijfers van de Museumvereniging blijkt bovendien dat het binnenlands bezoek bijna terug is op het oude niveau: in 2024 lag dit op 98% van het aantal bezoeken uit 2019. Daarbij is wel een verschuiving zichtbaar: het aandeel bezoeken met de Museumkaart blijft groeien (9,6 miljoen in 2024), terwijl het aandeel van niet-kaarthouders iets afneemt. Heel anders is het beeld bij buitenlandse bezoekers. In 2019 waren er nog circa 10 miljoen buitenlandse museumbezoeken; in 2024 waren dat er 8,3 miljoen. Dat is slechts 82% van het niveau van vóór de pandemie. Dat is opvallend, omdat het aantal internationale overnachtingen in Nederland in diezelfde periode juist met 19% toenam, aldus het CBS.
De daling in buitenlandse museumbezoeken die de Museumvereniging laat zien, verklaart mede waarom vooral Amsterdamse musea en erfgoedlocaties in de Dagattractie Top-50, sterk afhankelijk van toeristen, een terugval laten zien. In vrijwel alle provincies kwam minstens 85% van het bezoek uit Nederland, met uitzondering van Zeeland en Noord-Holland. Deze provincies ontvingen relatief meer buitenlandse bezoekers. Noord-Holland springt er duidelijk uit: daar was bijna de helft van het museumbezoek buitenlands. Hiermee wordt ook de afhankelijkheid van toerisme voor musea in o.a. Amsterdam en provincie Zeeland duidelijk.
Financiële druk, maar maatschappelijk waarde groeite
De bezoekersaantallen hebben invloed: 49% van de museumomzet komt uit eigen inkomsten, vooral via kaartverkoop en horeca. Minder buitenlandse bezoekers betekent dat veel musea financieel kwetsbaarder worden, zeker in steden waar zij sterk leunen op internationale toeristen die het volle pond betalen. De Museumvereniging meldt dat 45% van de musea in 2024 in de rode cijfers eindigde.
Dat bijna de helft van de musea in 2024 met verlies draaide, onderstreept hoe kwetsbaar de sector is. De kosten voor personeel en huisvesting lopen op, terwijl de eigen inkomsten afhankelijk blijven van bezoek, en dus ook van toerisme. Toch is de waarde van musea breder dan hun balans laat zien. Uit de Museumcijfers 2024 blijkt dat bijna alle musea investeren in educatie, duurzaamheid en inclusie. Ze bereiken meer jongeren, werken aan diversiteit in publiek en personeel en leveren een steeds grotere bijdrage aan maatschappelijke thema’s. Daarmee laten musea zien dat ze, ondanks financiële druk, toekomstgericht blijven.
De uitdaging voor de komende jaren is om de maatschappelijke en culturele waarde van musea ook financieel te verankeren. Dat vraagt niet om één oplossing, maar om een hernieuwde blik op hoe we de waarde van musea erkennen en ondersteunen. Als dat lukt, kunnen musea niet alleen hun bezoekersaantallen behouden, maar ook hun betekenis voor de samenleving verder vergroten.
Meer informatie: wijzijnginder.nl
Meer over de Dagattractie Top-50 2024: pretwerk.nl/top-50-dagrecreatie-over-2024