Unesco Geopark De Hondsrug ondergaat een grootschalig traject van natuurherstel. Natuurontwikkeling staat in dit gebied voorop. Maar dat betekent niet dat er geen aandacht is voor bezoekers en ondernemers in dit gebied.
De Hondsrug UNESCO GLOBAL GEOPARK in Drenthe;waardevol cultuurhistorisch erfgoed.
De geschiedenis gaat terug tot de prehistorie en de Saale-ijstijd (370.000 jaar geleden). Het bestaat uit een stelsel van evenwijdig lopende ruggen in het landschap van elkaar gescheiden door beekdalen. Zij vormen het oorspronkelijke landschap. Niet alleen de 48 hunebedden karakteriseren het gebied, ook de gevarieerde beekdallandschappen zoals dat van de Hunze ,de Drentsche Aa en een netwerk van stroompjes, geven de Hondsrug kleur.
Dit netwerk van stroompjes met name in het Hunze-gebied heeft in de loop der eeuwen talloze veranderingen ondergaan, veroorzaakt door menselijk ingrijpen als veenafgravingen, kanalisatie van beken, veenkoloniale landbouw, ruilverkaveling en ontwatering. Aardappelland en bietenakkers domineerden vele tientallen jaren het landschap. Van het authentieke beeklandschap was in de jaren negentig nog maar weinig over.
Natuurontwikkeling
Stichting Het Drentse Landschap en Geopark De Hondsrug zetten zich krachtig in om de authentieke waarden van de Hondsrug en de Hunze te beschermen en de kwaliteit ervan af te stemmen op het heden. Zo ontstond in 1995 de ‘Hunzevisie’, een plan voor grootschalige natuurontwikkeling. Doel was van een gekanaliseerde Hunze weer een vrij meanderende beek te maken. Anno 2021 heeft dat concreet haar beslag gekregen in meerdere gerealiseerde beekherstelprojecten waardoor de oorspronkelijke natuur weer de ruimte kreeg zich te ontwikkelen. Van ‘aardappelveld naar dynamisch ecosysteem’, zo is deze transformatie naar beekdallandschap wel samen te vatten.
‘De Hunzevisie’
Uko Vegter is hoofd van het Drents Landschap en betrokken bij de planuitvoering van ‘de Hunzevisie’: ”De rivier de Hunze, ook wel Oostermoersche Vaart, Drentsche Diep genoemd, met in de bovenloop de Voorste Diep en Achterste Diep, liep vroeger door tot de Waddenzee. Aandacht voor het waterbeheer kreeg in 1998 plotseling urgentie toen er wateroverlast ontstond in het Groninger Museum. Eén van de oorzaken hiervan is dat het water door de kanalisatie van beken wel snel afgevoerd wordt maar zich ophoopt doordat er natuurlijke wateroverlopen en waterbergingen ontbreken en de waterdruk toeneemt. Door veenafgraving en turfwinning is bovendien de oorspronkelijke sponsfunctie van veen (het vasthouden van water) weggenomen. Een van de oplossingen kwam in ‘de Hunzevisie’ naar voren, het plan om stapsgewijs de beekdalen te herstellen en weer te laten meanderen”. Uko Vegter is een bevlogen natuurbeschermer en houdt regelmatig lezingen over dit onderwerp waarbij hij met voorbeelden laat zien, locaties in het landschap, zoals het Anreper Diepje, hoe ingrijpend de veranderingen zijn. Hij toont het schilderij van Hein Kray (1960) en een recente foto van hetzelfde plekje uit 2019. “De kunstenaar schildert een meanderende beek in een landschap met koeien. Dat is anno 2019 een recht kanaal, kortom het landschap is in 60 jaar erg veranderd”.
Historische kaarten
Cathrien Posthumus benadrukt de diversiteit van het landschap. “Hoewel de Hondsrug in de ijstijd zijn ontstaan, is het hoogteverschil niet groot. Het was de plek waar al vroeg bewoning mogelijk was. Op de ruggen zat je hoog en droog. De schat aan archeologische vondsten zoals hunebedden en grafheuvels, onderstreept dit. Ook het patroon van esdorpen in het gebied is uniek. Globaal gesproken kunnen je zeggen dat de dorpen op de ruggen zijn gebouwd en aan de oost- en westkant daarvan de beken en stroompjes lopen”. Uko Vegter nuanceert het idee dat de beekdalen en meanderende beken volledig in hun authentieke staat worden gebracht. “Met de kennis van nu zijn de herstelwerkzaamheden uitgevoerd. Hierbij hebben we historische kaarten uit het midden van de negentiende eeuw geraadpleegd Zo hebben we soms beken iets breder gemaakt dan zij oorspronkelijk waren”.
Al met al blijken de uitgevoerde plannen hun vruchten af te werpen zowel in de kwaliteit van flora en fauna als de kwaliteit van het water. De transformatie van het landschap is in 20 jaar tijd flink gevorderd zo’n 70% van de destijds geformuleerde projecten zijn gerealiseerd. Zo is zomer 2021 is het beekherstelproject Voorste Diep-Flessehals bij Borger nog opgeleverd waarmee niet alleen de oorspronkelijke natuurwaarden hersteld werden. De landschappelijke kwaliteitsverbetering draagt ook bij aan het bereiken van actuele klimaatdoelstellingen als het terugdringen van CO-2-uitstoot en een beter waterbeheer waardoor wateroverlast wordt beperkt.
De Hondsrug UNESCO Global Geopark
Nederland kent meer dan 100 gebieden, steden, organisaties en erfgoederen die op een of andere manier verbonden zijn aan UNESCO ( United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). Dit zijn plekken waar het verhaal en de missie van UNESCO tot leven komen, waar mensen kunnen kennismaken met het gedachtegoed en de waarden van UNESCO. Sinds 2015 is UNESCO gestart met een nieuw programma. Het wereldwijde programma van de UNCO Global Geoparken. De Hondsrug is tot op heden het enige UNESCO Global Geopark. Manager De Hondsrug Global Geopark is Cathrien Posthumus: “We behoren tot een internationale organisatie en kregen in 2015 de UNESCO status. Onze identiteit komt krachtiger naar voren mede doordat we natuurlijk met meerdere organisaties samenwerken en met elkaar de waarden van het Drents cultuurlandschap uitdragen. We propageren een diversiteit aan locale initiatieven op de Hondsrug en de Drentsche AA, hotspots, zoals Het grootste Hunebed (Borger), het archeologische reservaat Strubben Kniphorstbos, het Balloӫrveld, het Pinetum Ter Borgh, De Leewal en de Kymmelsberg (beekdal Drentsche Aa)
Nieuwe digitale infozuilen zorgen mede voor spreiding toeristenstromen
Toeristisch regisseur Valerie Vermeire: “Met onontdekte parels het imago opfrissen”
Valerie Vermeire werkt als toeristisch regisseur bij de gemeente Aa en Hunze en onderhoudt onder andere de relaties met toeristische ondernemers en is betrokken bij de voorlichting aan toeristen. “We werken nauw samen met regisseurs uit Borger, Coevorden en Emmen en dragen de kernwaarden van de Hondsrug uit. We willen onontdekte toeristische pareltjes belichten en eigentijdse verhalen vertellen, zodat niet iedereen naar dezelfde bezienswaardigheid gaat. Ook onbekende plekjes verdienen het belicht te worden”. Binnenkort plaatst de gemeente in het toeristisch gebied een aantal digitale infozuilen met onder meer een QR-code die doorlinkt naar meer gerichte informatie. Toeristen, recreanten én passanten krijgen via de zuilen informatie te zien over de omgeving waar ze zich op dat moment bevinden. Informatie over bedrijven (waar kan ik een kopje koffie drinken, mijn fiets laten repareren of geld pinnen) maar ook over wandel-, fiets en ruiterroutes, toeristisch interessante locaties in de omgeving en informatie over Nationaal Park Drentsche Aa en Hondsrug UNESCO Global Geopark.’
Inspirerende zandkastelen
Recreatieondernemer Dick ten Oever van Camping Hondsrug in Eext, kan zich vinden in de nieuwe aanpak. “We zijn een familiebedrijf en komen regelmatig met nieuwe dingen. Dat is nodig om gasten aan je camping te binden. Zo hebben we onlangs speciale verblijfsaccommodaties, zandkastelen, gebouwd tegenover een grote zandbelevingsplek voor kinderen.“ De achtpersoonsaccommodaties zijn bijzonder in trek bij gezinnen met kinderen en liggen vlakbij het zwembad. De camping bestaat meer dan zestig jaar en is een seizoenbedrijf. Opmerkelijk is de grote variatie aan verblijfsmogelijkheden zoals chalets, stacaravans, kant-en-klaar-ingerichte bungalowtenten, Sheddies (2 persoons verblijf dat wat meer is dan een tent, maar minder ruimte biedt als een trekkershut). De camping biedt aan kampeerders opmerkelijke extra services zoals een openbare afwasmachine.
Met dank aan (auteur): Frits van Wolveren, freelance redacteur in recreatie en toerisme