Het Louvre komt naar Heerlen?

In Frankrijk wordt het succesverhaal van de revival de de arme industriestad Lens beschreven door twee consultants van adviesbureau Ginder. Een belangrijke trigger was de vestiging van een dependence van het beroemde Louvre Museum in de stad. Het bleek slechts de start van een ingrijpende transformatie van dit voormalige mijnbouwgebied.

Gré Beekers en Willem Kraanen, beiden leisure consultant bij adviesbureau Ginder ondernamen in oktober een vierdaagse studiereis naar België en Frankrijk. Het doel van deze reis was om inspiratie te vergaren over interessante Leisure-ontwikkelingen die bijgedragen hebben aan een duurzame transformatie van een gebied. De reis bestond uit 4 delen: een bezoek aan Terhills in Maasmechelen, de stad Nantes en in het bijzonder île de Nantes, attractiepark Puy du Fou en museum Louvre Lens, een dependance van het Louvre Parijs. In dit deel lees je over deel 4 van de reis.

Op de laatste dag bezochten we Lens, een kleine stad met ruim 30.000 inwoners in het Noorden van Frankrijk. Na een industriële  bloeiperiode in de textiel en vooral de mijnbouw die tot ca. 1980 duurde, en waarin nog veel gastarbeiders in de mijnen kwamen werken en zich te Lens vestigden, trad door de sluiting van textielfabrieken en alle kolenmijnen een diepe crisis in. De bevolking kromp, de werkloosheid steeg tot meer dan 15% van de beroepsbevolking en ook de criminaliteit nam toe. De overheid compenseerde dit door in de omgeving de oprichting van een grote fabriek mogelijk te maken, die o.a. voor Peugeot en Renault automotoren ging produceren (en die nog steeds bestaat). Verder kreeg Lens een aantal scholen voor hoger beroepsonderwijs en zelfs een technische universiteit. Deze werd op een oude mijnlocatie gehuisvest. Desalniettemin was Lens eind jaren 2010 nog altijd een van de armste steden van Frankrijk.

“En dan wordt de stad verrijkt met een dependance van het Louvre in Lens, die jaarlijks bijna 500.000 bezoekers trekt en die het begin lijkt in te luiden van een revival.“

De totstandkoming van Louvre Lens

Het project was ingebed in het bredere regionale culturele innovatiebeleid. Dit beleid, richtte zich naast de ontwikkeling van Louvre-Lens museum, ook op de ontwikkeling van het culturele aanbod in de voormalige kolenmijnbouwzone via de WHS (Werelderfgoedstatus) en de ontwikkeling van Lille, de voormalige (2004) Europese culturele hoofdstad. Alle drie deze ontwikkelingen bevinden zich in de regio Nord-Pas-de-Calais. Een belangrijk onderdeel van het regionaal beleid was de bevordering en actieve ontwikkeling van de samenwerking tussen alle drie de regionale culturele partners, evenals actieve betrokkenheid bij verschillende culturele en belanghebbenden in het toerisme. De ontwikkeling streefde voornamelijk sociale en culturele doelstellingen na ter revitalisering van de oude steenkoolmijnregio. Deze regionale ontwikkeling werd en wordt ook nationaal en via Europese fondsen stevig ondersteund. Dit vergt een proces waar coalities van verschillende stakeholders gevormd moeten worden. Tot slot, de stakeholders in de vrijetijdseconomie zijn een stevige steunpilaar geweest voor een goed fundament voor sociale en culturele doelstellingen.

Lens heeft meer ambities dan alleen het Louvre

Tijdens het bezoek aan Lens valt op dat de revival van Lens veelomvattender is dan alleen het binnenhalen van het Louvre en dat het kleine stadje grote ambities heeft om weer een belangrijke rol te spelen in de regio en als toeristische trekker wil functioneren.

Een 2^e interessante trekker is het gebied van en rondom de oude mijnschachten. De gebouwen hier zijn prachtig gerenoveerd, het verhaal van de mijnen wordt mooi in beeld gebracht en er zijn tal van nieuwe invullingen van onder meer cultuur, bijeenkomsten, educatie en horeca. Ook zijn er van hieruit wandelroutes over de oude terrils, een ophoping van steenafval als bijproduct van ondergrondse mijnbouw, net buiten Lens. Verder beschikt de stad over het grote voetbalstadion Bollaert-Delelis, de thuisbasis van Racing Club de France, top 3 club in Frankrijk op slechts enkele punten achter het grote Paris Saint Germain. Trots staat op de website vermeld dat het aantal zitplaatsen met ruim 38.000 meer mensen kan ontvangen dan het inwonertal van Lens. En een nieuwe trekker is alweer in aanbouw; in 2023 wordt voor € 35 mln een groot zwembad met 50-meter bassin, tropisch zwemparadijs en sauna- en hammam voorzieningen geopend.

Louvre Heerlen

U voelt het wellicht al aankomen? Heerlen voorheen de rijkste gemeente van Nederland door de mijnen die daar grote welvaart hebben gebracht. Heerlen is echter op dit moment één van de armste gemeenten van Nederland. Met het sluiten van de kolenmijnen was het in Heerlen gedaan met de welvaart. Ook het hoofdkantoor van DSM is verhuisd uit Heerlen. Dit heeft een grote deuk opgeleverd voor de werkgelegenheid van de stad. 9,3% van de huishoudens heeft een bijstandsuitkering wat erg hoog is vergeleken met het Nederlands gemiddelde.

Er zijn dus parallellen met Lens. Zou een dergelijke ontwikkeling als Louvre Lens een stad of regio uit het slop kunnen trekken? Na onze studiereis krijgen we steeds meer inzichten hoe steden hun voordeel kunnen doen bij gebiedsontwikkelingen in hun stad of regio. Daarom hebben we ingezoomd hoe Louvre Lens tot stand kwam en hoe Lens er heden ten dage aan toe is mede door deze enorme impuls. Dit is geen eenvoudige klus, en vraagt een regionale en nationale aanpak. Deze studiereis was bedoeld om geïnspireerd te raken maar ook om kansen te zien. Dat is zeker gelukt. We zijn ervan overtuigd dat de ontwikkelingen zoals Louvre Lens kunnen bijdragen aan het versterken van een stad en/of regio.

Als je kijkt naar Heerlen en de regio dan kan ook Kerkrade wel een duwtje gebruiken. Het blijft natuurlijk maatwerk, en niet alles is één op één te kopiëren. Maar we zien wel degelijk mogelijkheden, en veel huiswerk. Denk aan een stakeholdersanalyse, een afbakening van de grootte van het toeristische ecosysteem, de doelgroep en welk museum dan het beste past.

Rijksmuseum Amsterdam  

Kan het Rijksmuseum hier iets mee? En helpt dit ook mee aan het vraagstuk in Amsterdam met betrekking tot ‘overtoerisme’. Hier zijn we als bureau Ginder met een taskforce/ denktank mee aan de slag. Voordat we hierop antwoord geven zien we in de afgelopen jaren al mooie ontwikkelingen op het gebied van musea, denk hierbij aan Voorlinden in Wassenaar, t Loo in Apeldoorn (in 2023), het depot van Boijmans Van Beuningen of de Fundatie in Zwolle. Kan het Rijksmuseum een gebiedsontwikkeling versterken in Nederland zoals Louvre Lens dit heeft gedaan? We zien bij het Rijksmuseum al op een hele andere schaal mooie samenwerkingen ontstaan. Zoals de ‘Vaandeldrager’ van Rembrandt die een tour maakt langs musea in den lande. Het zou prachtig zijn als het Rijksmuseum een dependance opent, waar in Nederland dan ook.

Conclusies / samenvatting

De regio Lens was door de sluiting van textielfabrieken en alle kolenmijnen in een diepe crisis geraakt. Het aantal inwoners daalde, de werkloosheid steeg, en ook de criminaliteit nam toe. Kortom, er was urgentie om het gebied een goede impuls te geven. Dit lijkt zich de goede kant op te ontwikkelen:

• Belangrijk  was het beleid samen met regionale culturele partners, die ook gericht zijn op toerisme. De ontwikkeling streefde voornamelijk sociale en culturele doelstellingen na.  
• De staat en het Europees Sociaal Fonds hebben hierin ook een belangrijke bijdrage geleverd.
• Tegelijkertijd zien we dat ook de ontwikkeling en aankleding van de openbare ruimte een stevige impuls gekregen heeft mede door de vier genoemde grote trekkers (Louvre, voetbalstadion, ontwikkeling van het mijngebied en wellnesscomplex).
• Op vlak van promotie wordt intensief samengewerkt met partijen in de stad en de regio https://www.autourdulouvrelens.fr
• Verwacht mag worden dat op termijn door deze trekkers en de samenwerking op regionaal niveau het bezoek langer/meerdaags zal gaan worden en de economische impact zal toenemen.

Met dank aan: Gré Beekers en Willem Kraanen van Bureau Ginder