Kinderen en jongeren bewegen steeds minder. Uit cijfers van het Nederlands Jeugdinstituut blijkt dat in 2022 4 op de 10 kinderen tussen 4 en 12 jaar niet aan de beweegnorm voldeed. En bij jongeren tussen 12 en 16 jaar was dat bijna 7 op de 10. Uit onderzoek van Jantje Beton blijkt dat 21% van de kinderen ‘geen tijd’ heeft om buiten te spelen.
Het zijn verontrustende cijfers. “Zitten is het nieuwe roken” is een veelgebruikte uitspraak die aangeeft dat minder bewegen een grote impact heeft op gezondheid. Tegelijkertijd zullen de meeste mensen (en zeker ook ouders) het beeld herkennen. Schermen hebben een grote aantrekkingskracht maar maken vaak passief. De elektrische fatbike is leuk en handig maar zorgt voor nog minder beweging. En door de Corona pandemie was wekelijks sporten al minder vanzelfsprekend geworden.
De opdracht is dan ook om kinderen meer en actiever te laten spelen. Voor speeltuinen geldt dat net zo. Vooral voor wat oudere kinderen blijkt daarbij dat speeltuinen met alleen vaste toestellen te weinig uitdaging bieden en regelmatig als saai worden ervaren. In Utrecht wordt al enige tijd geprobeerd om daar wat aan te doen. De insteek is om vooral via zogenaamd Avontuurlijk of Risicovol Spelen een spannender aanbod te creëren: kinderen willen immers hoger, sneller, harder, ruiger.
Martin van Rooijen, pedagoog en speelexpert traint de medewerkers van de speeltuinen om vooral met Loose Parts aan de slag te gaan: met een boedelbak vol allerhande ‘zooi’ zoals kratjes, rollators, pallets, buizen en autobanden mogen kinderen zich uitleven. Geen speelgoed of speeltoestellen dus maar daardoor ontstaat juist vrij spel, spel dat de kinderen zelf bedenken. In 2023 zijn 6 Utrechtse speeltuinen getraind en dit jaar staan er al weer nieuwe deelnemers klaar om te beginnen.
Risico competente kinderen
Avontuurlijk spel blijkt niet alleen uitdagend voor de kinderen zelf maar vooral ook voor regelgevers, handhavers en begeleiders. Voor het project in Utrecht heeft de gemeente daarom voor extra ruimte in de regels gezorgd zodat die ‘zooi’ gewoon mag blijven liggen. De medewerkers van de speeltuinen worden er in de training vaak op gewezen hun eigen angsten niet op de kinderen over te brengen. Uitgangspunt is dat het kind ‘risico competent’ is en zelf goed kan inschatten wat wel en niet kan. De eerste twee handelingstips zijn dan ook: 1) doe niks en 2) als je denkt ‘ik moet iets doen’ tel tot 30.
Met dank aan (auteur): Bas van Haastrecht, directeur van Palènpa
Bas is een ervaren specialist op het gebied van avontuurlijk spelen. Hij ontwikkelde zelf een speelvorm (Palènpa) waarbij kinderen op een veilige manier, met bouwpakketten, hun eigen hutten en bouwwerken kunnen creëren.