Cultuur en erfgoed is veel meer dan een segment in de maatschappij. Het is de drager van identiteit en daarmee een bouwsteen voor veel gebiedsontwikkelingen die worden gedragen door een regio. Dat bleek wel tijdens het Ginder symposium Cultuur en Erfgoed – en de toekomst van de binnenstad. Ook de recreatiesector doet er goed aan om zich te verdiepen in de brede rol cultuur en erfgoed.
Frank Strolenberg gaf als keynote speaker de aftrap van het congres en schetste het brede belang van cultuur en erfgoed voor de samenleving.
Cultuur is véél meer dan de 120.000 beschermde monumenten. Cultuur is het anker voor de samenleving. Het bepaalt voor een belangrijk deel de identiteit van een stad of regio, en geeft antwoord op de vraag; “Wie zijn wij?” Cultuur is de bundeling van historische verhalen en overblijfselen uit het verleden. Cultuur is ook dynamisch – het is continu aan verandering onderhevig. Wie de cultuur van een stad of regio begrijpt, kan daar ook veel succesvoller mee aan de slag als het gaat om ontwikkelingen richting te toekomst.
Strolenberg geeft ook een inzicht in de manier waarop er vanuit overheden (o.a. Rijksdienst Cultureel Erfgoed) wordt aangekeken tegen behoud en ontwikkeling het cultuurhistorisch erfgoed. Ook daarin zit een voortschrijdend inzicht, waarbij niet zozeer sprake is van verdringing, maar aanvulling met nieuwe inzichten.
- Sectordenken (sinds de 19e eeuw – heden): Behoud van erfgoed staat centraal. De angst voor verlies van de symbolen uit het verleden speelt de centrale rol.
- Factordenken: (jaren 80 – heden): Behoud door ontwikkeling. Er is ruimte voor een nieuwe invulling van bestaande gebouwen. De attractiviteit van erfgoed gaat nadrukkelijker meespelen, als bijdrage aan een interessant en aantrekkelijk woon- en leefklimaat.
- Fectordenken: (2000 – heden): er wordt minder staar vastgehouden aan behoud van ‘de stenen’. Er wordt meer gekeken naar de culturele waarde van een gebouw. Dat moet worden behouden – en er ontstaat meer ruimte om rond die waarden wat nieuws te creëren.
Vanuit economisch perspectief is het behoud van cultuurhistorisch erfgoed ook van belang. Uit onderzoek is immers gebleken dat ontwikkelingen in de nabijheid van cultuurhistorie een hogere economische waardering krijgen. (redactie: En dat speelt zeker ook voor de recreatiesector)
Rol van cultuur en erfgoed voor een stad
In een paneldiscussie gingen vier mannen, met verschillende achtergronden, met elkaar in gesprek over de rol van cultuur in hun stad. Daaruit blijkt dat het omarmen van je verleden leidt tot ontwikkelingen die breed worden gedragen in de regio.
Wij pikten daar enkele lessen uit die ook voor recreatieontwikkeling van belang zijn:
Jordy Clemens, wethouder van Heerlen, heeft bij de revitalisering van zijn stad dankbaar gebruik gemaakt van ‘de cultuur van de stad’. Zo werd het Romeins verleden van de stad er bij gehaald om de bewoners er op te wijzen hoe bijzonder hun plekje eigenlijk is. Clemens geeft aan dat een cultuur niet alleen bestaat uit positieve verhalen. “Je moet ook je rafelrandjes onder ogen durven te zien. Voor Heerlen geldt dat de stad is opgeklommen uit een lastige periode na de sluiting van de mijnen. Dat was geen leuke tijd. Maar juist die weerbaarheid geeft de stad haar karakter. De lege gebouwen van verdwenen bedrijven zijn het canvas voor vernieuwing.”
Doeko Pinxt, directeur-bestuurder de Zoomerij bibliotheek x cultuur leert ons een les over drempels in de cultuursector. “Plekken van cultuur zijn vaak ook de ontmoetingsplekken in een gemeente. Zo kent een bibliotheek of museum vaak een lagere drempel dan een buurtcentrum. Cultuurlocaties nodigen uit om te ontmoeten.”
Gerben Baaij van Dordrecht Marketing heeft duidelijk oog voor de economische meerwaarde van cultuur. “Binnensteden als koopplekken met alleen winkels is een achterhaald concept. Wij hebben in Dordrecht een transformatie doorgemaakt op dat gebied. De binnenstad moet een prettige plek zijn om te verblijven, met een goede balans tussen leefbaarheid en levendigheid. Evenementen en cultuur zijn belangrijke redenen om een stad te bezoeken. Als je kijkt naar een transformatie van je stad zet dan vooral de wensen van de doelgroep voorop.”
Jochem Otten van het Textielmuseum Tilburg voegt daar nog aan toe: “Veel musea en cultuurhistorische attracties richten zich op het verleden. Het is, juist in die omgeving, ook goed om te kijken naar de toekomst. Want ook nieuwe ontwikkelingen worden na verloop van tijd onderdeel van je historie.”
Cultuurdeskundige Gré Beekers, die tijdens het symposium afscheid nam van zijn werkgever Ginder, blikte na afloop van het congres nog even terug op de lessen en wees er op dat cultuur altijd van belang zal blijven bij vrijwel alle ontwikkelingen in regio’s. Ook al ligt de nadruk niet altijd op cultuur; het speelt altijd een rol als het cement in de samenleving.
Met dank aan: Adviesbureau Ginder, voor het organiseren van dit congres